Tatlı Patatesin Tarihteki Yolculuğu
Ah Kolomb… Heyecanlı ve hayalperest kaşifimiz, başarıları kadar hataları ile de tarihe damgasını vurmuş görünüyor.
1492’de şimdiki Güney Amerika kıyılarına vardığında, burayı Hindistan zannetmesi yetmemiş, bu yeni dünyadaki kök bitkilerin isimlendirilmesi ve tanımlanması ile ilgili de bayağı bir kafa karıştırmış anlaşılan.
Bilindiği üzere, hem patates hem de tatlı patates başta olmak üzere, pek çok kök bitkinin anavatanı Güney Amerika And Dağları. Kaşifler adalara vardığında, tatlı patatese de ayrım gözetilmeden patates denilmiş.
Aslında “patato ve batata” aynı ana rahmini paylaşan çift yumurta ikizleri gibi birbirlerine hiç benzemeyen kardeşler. Aşırı teknik detaylarla sizi yormadan bilimsel ayrımını şöyle yapalım isterseniz. Botanik açıdan, Solanum tuberosum (patata) modifiye olmuş bir yer altı gövdesiyken, Ipomea batatas (batata) şişkinleşmiş bir kök ürünü.
Tatlı Patates, Radyokarbon verilerine göre en az 5000 yıldır Güney Amerika’da bilinen ve üretilen bir tarım ürünü. Oysa Polinezya’da bulunan tatlı patatesler, MS 700 civarına tarihleniyor. O yüzden bilim artık günümüzdeki tüm varyasyonların yaklaşık MÖ 2500 yılında Orta Amerika’da And dağlarındaki tek bir ortak atadan türediğini kabul ediyor.
Avrupa’ya ise hangisinin önce vardığı bilinmiyor ama, masalsı bir şekilde Kolomb’un ilk keşif gezisi dönüşünde belki de aynı sandıklarda yan yana gittiklerini hayal edebiliriz.
Binlerce yıldır Güney Amerika yerlilerinin ana besin kaynakları olan kök bitkiler içinde özellikle tatlı patates, doğadan toplanarak değil kültürü alınarak yetiştiriliyordu. Bir başka deyişle en iyi türler diğerlerinden ayıklanmış, insanlar için yararlı ve verimli olanları “evcilleştirilmiş”ti.
Daha düzlük ve ılıman iklime sahip Eski Dünya’nın beslenmesinde, arpa, buğday ve pirinç başroldeydi. Oysa And Dağları yüksek ve sert bir iklime sahipti. Buradaki yerel halkın, tatlı patates başta olmak üzere kök bitkileri tahıl grubuna tercih etmesi, Homo Sapiens’in koşullara ve coğrafyaya göre hayatta kalma becerisinin kayda değer kanıtlarından biridir. Günümüzde ise artan nüfusun beslenmesi noktasında, tahıllara göre açık ara yüksek besin değerlerine sahip olması başta olmak üzere, pek çok sebeple tatlı patates insanlık için gitgide daha önemli bir role sahip olacak gibi görünüyor.
Tanıdıkça özellikle “batata”yı en az bizim kadar seveceğinize ve sahipleneceğinize inanıyoruz 😉
